ఎంత ప్రాంతీయమైతే అంత విశ్వజనీనం

సాహిత్యం భాషను ఆశ్రయించి మనిషిలో ఉప్పొంగే భావాలకు రూపం ఇచ్చే కళ. ఆ భావాలు ఎక్కడ పుట్టాయో, అవి ఎవరి జీవితాన్ని ప్రతిబింబిస్తున్నాయో తెలియకపోతే, తెలుసుకోకపోతే ఆ సాహిత్యం మూలాల నుంచి దూరమై పరాయిదైపోతుంది. అందుకే ప్రపంచ సాహిత్యంలో ప్రాంతీయతకు విశేషమైన స్థానం ఉంది. ప్రాంతీయత అనేది కేవలం భౌగోళిక పరిమితి మాత్రమే కాదు; అది ఒక భాష, ఒక జీవనశైలి, ఒక సంస్కృతి, ఒక వ్యక్తిత్వం. ప్రాంతీయ సాహిత్యం ఒక నిర్దిష్ట భౌగోళిక ప్రాంతంలోని ప్రజల భాషలో రాసిన సాహిత్యం. ఆ ప్రాంతపు ప్రకృతి, నీటి వనరులు, పంటలు, వృత్తులు ఆ సాహిత్యంలో ప్రధాన పాత్రధారులు. సాంస్కృతిక తత్త్వం, జానపద కళలు, కథలు, నమ్మకాలు, సామెతలు ఇవన్నీ ఆ సాహిత్యంలో బలమైన పాత్ర పోషిస్తాయి. అంతేకాదు సామాజిక ధ్వని–ప్రతిధ్వని, గ్రామీణ జీవితం, వర్గ భేదాలు, కుల వ్యవస్థ, వలసకూలీల కష్టాలు ఇవన్నీ ప్రాంతీయ సాహిత్యంలో లోతుగా ఆవిష్కృతమవుతాయి. అణచివేతకు గురైన ప్రజా చరిత్రను ప్రాంతీయత తిరిగి వెలుగులోకి తెస్తుంది. ఆధిపత్య భావాలకు కథనాలకు ప్రత్యామ్నాయంగా నిలుస్తుంది. అందుకే ఎప్పుడయినా ఎక్కడయినా ప్రాంతీయ సాహిత్యం అనేది శక్తివంతమైన ప్రతిభావంతమైన సాహిత్య ధోరణిగా నిలబడింది. ప్రాంతీయ సాహిత్యం లేకపోతే సాహిత్య ప్రపంచం ఎప్పటికీ సంపూర్ణం కాదు. వర్తమాన ప్రపంచీకరణ కాలంలో ఉప్పెనలా ఎగిసిన సాంకేతికత, ముసురుకుంటున్న విదేశీ సంస్కృతుల నేపథ్యంలో ప్రాంతీయ భాషల ప్రోత్సాహం, పరిరక్షణ మరింత అవసరం.

తెలంగాణ ఉద్యమ సమయంలో వచ్చిన కవిత్వం, వచనం, గేయ సాహిత్యం, ప్రజా నాటకాలు ఆనాటి ఉద్యమ గళంగా మారాయి. గ్రామీణుల బాధలు, నిరుద్యోగ యువతలో విరక్తి, ఆత్మహత్యలు వంటి వాస్తవాలు గాఢంగా వాటిలో ప్రతిబింబించాయి. ‘తెలంగాణ తల్లి’, ‘బతుకమ్మ’ వంటి ప్రాంతీయ చిహ్నాలు సాహిత్యంలో ప్రాముఖ్యత పొందాయి. మా భూమి, మా భాష, మా సంస్కృతి అనే నినాదాలు సాహిత్యంలో కవిత్వ రూపంలో, కథల రూపంలో, దాదాపు అన్ని సాహిత్య సాంస్కృతిక రూపాల్లో ప్రతిధ్వనించాయి. ప్రభావితం చేసాయి. ఉద్యమాన్ని ఉర్రూతలూగించాయి. ఫలితంగా ప్రత్యేక తెలంగాణా రాష్ట్రం ఏర్పడింది. ఏర్పడి పదేళ్ళు దాటిపోయాయి. చరిత్రలో దేని గురించైనా మంచి చెడ్డా ఆలోచించడానికి, బేరీజు వేయడానికి దశాబ్దం పెద్ద సమయం కాకపోవచ్చు, కాని అత్యంత వేగవంతమైన వర్తమాన కాలంలో పదేళ్ళు తక్కువ సమయమేమీ కాదు. అందుకే తెలంగాణాలో అభివృద్ధి తదితర రంగాల్ని కాకుండా సాహితీ సాంస్కృతిక రంగాల్లో జరిగిన మార్పును అంచనా కట్టాల్సిన అవసరం వుంది. తెలంగాణా అస్తిత్వం, అణచివేత, నిరాదరణ తదితర అంశాల గురించి సాహిత్యం ఎంతగా వేదన చెందిందో, ఉప్పెనలా ఎగసిందో అదే స్థాయిలో ఆ స్థితిని కొనసాగించిందా లేదా అన్నది చూడాల్సి వుంది. అనేకానేక మౌలిక అంశాలపైన సాహిత్యకారులు ఈ పదేళ్ళు ఏమేరకు నిలబడ్డారో ఎవరికివారు పరిశీలించాలి.

తెలంగాణ సాహిత్య వికాసం కోసం విస్తృతంగా కవులను వెలుగు లోకి తేవడానికి 2017లో రాష్ట్ర ప్రభుత్వం సాహిత్య అకాడమీని ఏర్పాటు చేసింది. తెలంగాణాకు చెందిన అరుదైన, అపురూపమైన గ్రంథాల సేకరణ, ప్రచురణలతో పాటు; సాహిత్య అంశాలపై పరిశోధన; సభలు, సమావేశాలు, శిక్షణా శిబిరాలు, సదస్సుల నిర్వహణలతో పాటు; తెలుగు నుండి ఇతర భాషలలోకి, ఇతర భాషల నుండి తెలుగులోకి అనువాదాలు చేయించడం... వంటి లక్ష్యాలను పెట్టుకున్నారు. పుస్తకాల ప్రచురణ సభలు, ప్రపంచ మహాసభలు లాంటి పనుల్ని అకాడెమీ నిర్వహించింది. ప్రభుత్వ ఆధ్వర్యంలో నడిచే అధికారిక సంస్థ స్థాయిలో అకాడెమీ తన వంతు బాధ్యతల్ని నిర్వహించింది. ఈ కృషి ఎన్నదగిందే అయినా సాహిత్య సభలు శాలువాలు సన్మానాలకు పరిమితం కావడం విచారకరం. ఉద్యమం ఒకసారి విజయవంతమైనాక, నిర్దేశించుకున్న లక్ష్యం చేరుకున్నాక అంతా సేద దీరిపోయారేమో అనిపిస్తుంది.

ప్రభుత్వ సంస్థల స్థితి అట్లా వుంటే వేదికలు, సంఘాల స్థితి దానికి భిన్నంగా ఏమీ లేదు. తెలంగాణ సాహిత్యంతో వివిధ భారతీయ భాషా సాహిత్యాల సమన్వయం అంతగా జరగలేదు. ఇతర భాషల నుంచి తెలుగులోకి, తెలుగులోంచి ఇతర భాషలలోకి పరస్పర అనువాదాల గురించి వ్యక్తుల ప్రయత్నాలే తప్ప సంస్థలు అంతగా కృషి చేయలేదు. కనీసం ఇంగ్లీష్ లోకైనా తెలంగాణ సాహిత్యాన్ని అనువదించే ప్రయత్నాలు విరివిగా జరగలేదు. ‘ఇండియన్ లిటరేచర్’ లాంటి అనేక పత్రికల్ని చూస్తున్నప్పుడు వాటిలో తెలంగాణ రచనలు కనిపించడం అరుదు. జాతీయ స్థాయిలో తమిళంలో పెరుమాళ్ మెరుగన్ గురించి, మలయాళంలో సచిదానందన్ గురించి మాట్లాడినంతగా తెలుగు వాళ్ళ గురించి, తెలంగాణా వాళ్ళ గురించి ప్రస్తావనలు అతి స్వల్పం. ఆ దిశలో మనం బాగా వెనుకబడే వున్నాం. దానికి ప్రధాన కారణం అనువాదం మీద వున్న చిన్న చూపు, అనువాదకులకు ప్రోత్సాహం లేకపోవడం. ఇక దృశ్య మాధ్యమాలని వినియోగించుకోవడంలో మరింత వెనుకబడివున్నాం. తెలంగాణా సాహితీ మూర్తుల పైన, వారి కృషి పైనా వీడియోలు డాక్యుమెంటరీలు మన దగ్గర అతి స్వల్పం. కేంద్ర సాహిత్య అకాడెమీ సాహిత్యకారుల డాక్యుమెంటరీ ఫిలిమ్స్ చేస్తున్నప్పుడు మన తెలంగాణా అకాడెమీ ఎందుకు మిన్నకుందో అర్థం కాదు. దానికి ప్రధానంగా ఇతర భాషా సాహిత్యాల పట్ల, ఇతర సృజనాత్మక మాధ్యమాల పట్ల అవగాహన కొరవడడం ప్రధాన కారణం. ఇక తెలంగాణా రాష్ట్రం ఏర్పడినంక అధికశాతం సాహితీ సృజనకారులు మేధావులు పాలకుల పొత్తిళ్లలోకి చేరుకోవడం, పదవుల చుట్టూ పురస్కారాల చుట్టూ పరుగులు పెట్టడం మొదలు పెట్టినంక తెలంగాణా అస్తిత్వం విస్తృతి అన్న అంశాలు వెనుక సీట్లోకి వెళ్ళిపోయాయి.

మరోవైపు కొత్త తరంలో చదవడమనే అలవాటు దాదాపు అంతరించిపోతున్నది. అంతా చూడడమే, అది కూడా కొన్ని సెకన్లు నిముషాల్లో ముగిసే రీల్స్ మాత్రమే! ఈ స్థితిని మార్చడానికి అకాడెమీలూ, వ్యక్తులుగా సాహిత్యకారుల ప్రయత్నాలు అతి స్వల్పం. నిజానికి సాహిత్యకారులు కాలేజీలకు స్కూళ్ళకు వెళ్ళాలి విద్యార్థుల్లో సిలబస్‌కు ఆవల నాన్ అకాడెమిక్ రీడింగ్‌ను పెంపొందించేందుకు కృషి చేయాలి. బ్లాగులు రాయడాన్ని ప్రోత్సహించాలి. అందమైన దృశ్యాలని అనవసరమైన అంశాల్ని షేర్ చెయడం కాకుండా అర్థవంతమయిన భావాల్ని షేర్ చేసే అలవాటుని యువకుల్లో విద్యార్థుల్లో ప్రోత్సహించాలి. మరోవైపు ఆధునికత సాంకేతికత మొత్తం ప్రపంచాన్ని ఆక్రమిస్తున్నది. తెలంగాణ సాహిత్య ప్రపంచం ఆధునికతను సంతరించుకోవడంలో వెనకబడిందనే చెప్పాలి.

ఇదిలా వుండగా ఇంకో కోణంలో చూసినప్పుడు తెలంగాణ సాహిత్యం నాటి నుంచి నేటి దాకా అనేక సమస్యల్నీ ఆటుపోట్లనీ ఎదుర్కొంది. అనేక ఆంక్షల్ని నిషేధాల్ని కూడా ఎదుర్కొని నిలదీసింది. ‘నా తెలంగాణ కోటి రత్నాల వీణ’ అన్న దాశరథి మాటల ప్రేరణతో అన్నింటినీ తట్టుకుని నిలబడింది. ఓ పక్క ఆధునికత లాంటి సవాళ్లు ఎదురవుతున్నప్పటికీ తెలంగాణ సాహితీ రంగంలో గత దశాబ్ద కాలంలో వందలాదిమంది కొత్త కవులు వచ్చారు. వారిలో దళితులు, స్త్రీలు బలహీన వర్గాలు మైనారిటీ కవులూ విస్తృతంగా ప్రభావవంతంగా రాస్తున్నారు. నిలబడేవాళ్ళు నిలబడుతూనే వున్నారు. కొత్త దారులు వేసే వాళ్ళూ ఎదిగి వస్తున్నారు. ఇరుగుపొరుగు భాషల్లోకి చూడడం, ప్రపంచవ్యాప్తంగా వస్తున్న ధోరణులను అర్థం చేసుకోవడం చేస్తే తెలంగాణా సాహిత్యం మట్టి వాసనలతో మరింత వికసిస్తుంది.

(తెలంగాణ రాష్ట్ర అవతరణ దినోత్సవం సందర్భంగా)

వారాల ఆనంద్

94405 01281

ఇవీ చదవండి:

రింకూ సింగ్‌కు పెళ్లి ఫిక్స్..

స్పిన్ మాంత్రికుడు వస్తున్నాడు

మరిన్ని క్రీడా, తెలుగు వార్తల కోసం క్లిక్ చేయండి